Besinlerde bulunan karbonhidratların kan ÅŸekerini yükseltme hızına Glisemik Ä°ndeks adı verilir. EÅŸit miktarlarda karbonhidrat içerseler de yiyeceklerin kan ÅŸekerini arttırıcı etkileri birbirinden farklıdır. Bazı besinlerin glisemik indeks deÄŸerleri düÅŸük, bazılarının ise yüksek olarak tanımlanır. Benzer besinler içerisinde glisemik indeks deÄŸeri düÅŸük olanların tercih edilmesi daha saÄŸlıklı olarak tanımlanmaktadır.

Glisemik indeksi yüksek olan besinleri hiç mi yemiyelim?
Elbette hayır. Sonuçta büyük bir çoÄŸunluÄŸumuz tatlıları severek tüketiyoruz. Burada önemli olan husus; tüketilen miktara ve tüketim sıklığına dikkat edilesi, lokma ve tulumba gibi hamur, yaÄŸda kızartılmış ve bol ÅŸerbetli tatlılardan uzak durulmasıdır. Sütlü ve meyveli tatlıları tercih etmek daha saÄŸlıklı olacaktır. Öte yandan saflaÅŸtırılmış ve rafine ÅŸeker içeren besinler kan ÅŸekerinde ani bir dalgalanmaya neden olurlar. Hızla ve hemen kana karışan bu besinler kan ÅŸekerinin öncelikle yükselmesine, pankreastan gelen insülin yanıtına baÄŸlı olarak bir süre sonra kan ÅŸekerinin düÅŸmesine yol açmaktadır. Bu durum özellikle diyabetliler için son derece sakıncalı sonuçlar doÄŸurabilir. Diyabetliler baÅŸta olmak üzere, ÅŸeker tadından vazgeçemeyen, iÅŸtahını baskılayamayan ve formuna önem veren bireyler ve aileleri için alternatif olarak yapay tatlandırıcıların kullanılması daha uygun görülmektedir. Ä°çeceklerde ve tatlıların içerisinde güvenle ve rahatlıkla kullanılabilecek olan bu yapay tatlandırıcıların enerji deÄŸeri yok veya göz ardı edilecek kadar düÅŸüktür. Kan ÅŸekeri üzerinde de olumsuz etki yaratmamaları nedeniyle saflaÅŸtırılmış ve rafine ÅŸeker yerine tercih edilmeleri daha saÄŸlıklı olacaktır.

Patatesin piÅŸirilme ÅŸekli için yorumunuz nedir?
Yüksek sıcaklıkta piÅŸirilen besinlerdeki niÅŸastanın sindirimi hızlanmakta, kan ÅŸekerini daha fazla yükseltmektedir. Hatta besinlerin ezilmiÅŸ olarak tüketilmesi taneli, parçalı haline göre kan ÅŸekerini daha hızlı yükseltmektedir. Bu nedenle kumpir gibi fırınlanmış veya püre haline getirilmiÅŸ patates yerine haÅŸlanmış olanının (örneÄŸin patates salatası) tercih edilmesi daha düÅŸük bir glisemik yanıt oluÅŸturmaktadır.

Lif oranı glisemik indeksi etkiler mi?
Besinin lif miktarı arttıkça sindirimi gecikir, midenin boÅŸalma hızı ve kan ÅŸekerini yükseltme özelliÄŸi azalır. Bu nedenle buÄŸday ekmeÄŸi, pirinç, bal yerine; kepek ekmeÄŸi, bulgur, kuru fasulye gibi glisemik indeksi düÅŸük, lif oranı yüksek besinlerin tüketimi önerilmektedir.

Neden portakal suyunun glisemik indeksi portakaldan daha yüksek?
Portakalın glisemik indeksi 59 iken, portakal suyunda bu oran 67 olarak karşımıza çıkmaktadır. Hem posası sıkacakta kaldığı için, hem de sıvı halde tüketildiÄŸi için portakal suyu kana daha hızlı karışmakta ve kan ÅŸekerini daha hızlı yükseltmektedir. O nedenle meyveleri bütün olarak tüketmek glisemik indeksi düÅŸürmektedir. ÖÄŸünle birlikte fazla miktarda sıvı tüketimi mide boÅŸalmasını hızlandırmakta, kan ÅŸekeri daha hızlı yükselmektedir. Bu yüzden yemekle birlikte çok fazla sıvı alımı önerilmemektedir.

Önümüz yaz; karpuz, peynir ve ekmek yemek sakıncalı mıdır?
Ä°yi bir ana öÄŸün olduÄŸu pek söylenemez. Kilo vermek adına gün içerisinde sadece bu besinlerin tüketilmesi dengesiz beslenmeye bir örnek teÅŸkil etmektedir. Diyet kiÅŸiye özel olarak, bir hekim ve diyetisyen gözetiminde planlanmalıdır. Ancak ara öÄŸün olarak oldukça güzel ve dengelidir. Karpuzun glisemik indeks deÄŸeri portakal, elma gibi diÄŸer meyvelerden yüksek görünse de yanında (peynir gibi) protein içeren bir besin ile birlikte yenildiÄŸi için kan ÅŸekerini tek başına yenildiÄŸi kadar fazla yükseltmemektedir.

O halde glisemik indeksi yüksek olan besinlerin ne ÅŸekilde tüketilmesi önerilmektedir?

Protein ve yaÄŸ içeren besinler kan ÅŸeker yüksekliÄŸinden göz önüne alınmayacak kadar sorumludur. Bu nedenle tek başına muz yemek yerine; karışım ÅŸeklinde muzlu süt veya muzlu yoÄŸurt tüketmek glisemik indeksini düÅŸürmektedir. Aynı ÅŸekilde tatlı yenildikten hemen sonra üzerine bir parça kepek ekmeÄŸi yenilmesi de glisemik indeksin nispeten daha az yükselmesine yol açmaktadır. Glisemik indeksi yüksek olan besinlerin tüketimi için doÄŸru zaman gibi bir kavramdan bahsedilememektedir. Ancak ÅŸeker içeriÄŸi yüksek olan bir tatlının da özellikle ağır bir öÄŸün sonrası yenilmesi pek önerilmemektedir.